Pamięć – to spotkanie z tymi, których uśmiechu już nie dostrzegamy, i których serdecznych słów usłyszeć już nie możemy…

W dniu dzisiejszym uczczono pamięć zamordowanych w wyniku akcji „Tannenberg” mieszkańców Ziemi Kościańskiej, którzy już w 1938 roku trafili na listy proskrypcyjne, jako potencjalnie stanowiący zagrożenie dla działań hitlerowskich okupantów. 23 października 1939 roku przed ścianą kościańskiego ratusza rozstrzelano: Edwarda Brzeskiego, Mieczysława Chłapowskiego, Ludwika Dubskiego, Bronisława Farulewskiego, Jana Hejnowicza, Zygmunta Hełczyńskiego, Jan Hoeffnera, Jana Ido, Zygmunta Irżabeka, Franciszka Leśniaka, Franciszka Michalaka, Eryka Smorowskiego, Edmunda Sowińskiego, Jana Sroczyńskiego, Jana Szołdrskiego, Stanisława Szukalskiego, Józefa Tomaszewskiego, Józefa Wojciechowskiego.

O godzinie 16:00 przed ścianą ratusza kwiaty złożyli: senator RP Wojciech Ziemniak, wicestarosta kościański Zbigniew Franek, delegacja Gminy Kościan reprezentowana przez Andrzeja Przybyłę, Jana Szczepaniaka i Henryka Michalskiego, delegacja Miasta Kościana w składzie Piotr Ruszkiewicz, Przemysław Korbik i Małgorzata Noskowiak. W imieniu Fundacji “Bonum adipisci” – Dążyć do dobra kwiaty złożył dr Emilian Prałat.

Następnie delegacje udały się na ul. Dąbrowskiego, w pobliże cmentarza, gdzie kwiaty złożono na pomniku upamiętniającym rozstrzelanych 7 listopada 45 mieszkańców regionu.

—

Fotografie dzięki uprzejmości Jacka Olejniczaka

W dniu 18 czerwca 2020 roku podpisana została trójstronna umowa, między Parafią w Rąbiniu, Fundacją, a Katarzyną Korn-Ubysz, w ramach której zostanie przeprowadzona renowacja nagrobka linii kopaszewskiej na nekropolii Chłapowskich! Dzisiaj rozpoczęły się prace! Fundacja przeznaczyła na ten cel 7.500 złotych, co stanowi 50% kosztów. Pozostałą część sfinansuje Starostwo Powiatowe w Kościanie, które przekazało parafii środki finansowe w ramach konkursu o dotację na zabytki. Wniosek przygotowała Fundacja. W ten sposób – bezkosztowo dla parafii – uda się odnowić największy z grobowców. Prace potrwają około miesiąca. W ich ramach zostanie oczyszczona powierzchnia nagrobka (przy użyciu środków chemicznych i mechanicznych), wymienione lub uzupełnione fugi spajające poszczególne płyty, uczytelnione napisy, a następnie powierzchnia grobowca zostanie zabezpieczona specjalnymi preparatami, które powinny ograniczyć rozwój mikroorganizmów, zwłaszcza porostów oraz zmniejszyć nasiąkalność płyt. Wiemy, iż nie uda się całkowicie powstrzymać upływu czasu, ale zdecydowanie go spowolnimy, a grobowiec przetrwa kolejne dziesięciolecia.

Fundacja przygotowuje także kolejną umowę, w ramach której – już całkowicie z własnych środków – odnowimy cztery kolejne nagrobki!

Wszystkich, którzy chcą wesprzeć dzieło renowacji nekropolii w Rąbiniu, uprzejmie prosimy o darowizny na konto 81 1140 2004 0000 3402 7900 6405 z dopiskiem „nekropolia w Rąbiniu”. Po zakończeniu prac na okolicznościowej tablicy (i w infokiosku), znajdzie się imienna lista Darczyńców. Potrzebujemy około 120.000,00 złotych. Wspólnymi siłami możemy jednak odnowić to wyjątkowe miejsce.

Trwają prace przy grobowcu linii kopaszewskiej w Rąbiniu. Pierwszy etap obejmie czyszczenie mechaniczne powierzchni grobowca oraz demontaż starych fugowań. Przypomnijmy, że ostatni raz grobowiec był otwierany w 1997 roku przy okazji pogrzebu Dezyderego Chłapowskiego i wówczas też miały miejsce ostatnie naprawy spoinowań. Powierzchnia grobowca jest porowata, co spowodowało pojawienie się porostów. Kamień jest ponadto zmatowiony. Komisja konserwatorska podejmie decyzję czy  pozostanie w takiej formie, czy też zostanie ujednolicony z pozostałymi płytami, które są polerowane. Po usunięciu brudu…zniknęły napisy. To problem całego cmentarza. Jednak po ujednoliceniu i zapuszczeniu liter, teksty będą czytelne!

Przy okazji zdradzimy, że kolejnym odnawianym nagrobkiem będzie płyta wielkiej księżnę łowickiej – Joanny z Grudzińskich. Prace przy tym epitafium finansuje w całości Fundacja „Bonum adipisci” – Dążyć do dobra. Zbadane zostało osadzenie płyty. niestety nie jest ono najlepsze. Płyta leży wprost na ziemi, podparta jest cegłą.

Gdy schodziła ze sceny życia, mówiono:

Była wielką artystką, ponad jej czołem świecił tajemniczy płomień poezyi, jak nad czołem Grottgerowskiej wieszczki, prowadzącej artystę wśród “doliny łez”.

Była wielką, ponieważ ze skarbca wszech sił natury i ducha otrzymała dar natchnienia, który uświęca i wynosi twórcę ponad rzeszę talentów i zwykłych pracowników.

Gdy Modrzejewska po raz pierwszy ukazała się r. 1868 na scenie warszawskiej, od razu odniosła tryumf niesłychany, nadzwyczajny, czarem urody, srebrnodźwięcznym głosem, boską pięknością spojrzenia, a nade wszystko melodyą duszy polskiej, która grała w jej rolach. Czar był niezwyciężony. W jej sztuce drżała ta sama głęboka melancholia, cichy a rzewny ból, z jakim kroczą w dziedzinie poezyi świetlane postacie kobiece Słowackiego, bo role, którym ona dawała wzięte z piersi własnych życie, miały także cichy wdzięk, zadumę i miękkość kobiet Sienkiewiczowskich. Z ust jej płynęły dźwięki głęboko odczutej, przepięknie rzeźbionej mowy rodzinnej, która miała cały swój majestat królewski i rzewność głęboką i wiekową słowiańską tęsknicę.

Gdy z Krakowa w r. 1869 przeniosła się wielka artystka do Warszawy, stała się od razu główną dźwignią kultury artystycznej na pierwszej polskiej scenie. Prowadziła dzieło podwyższenia artystycznego poziomu dramatu i komedyi, które przed nią rozpoczął Królikowski, znakomity tragik i wielki mistrz żywej mowy polskiej.

Co więcej, jako artysta człowiek, podniosła Modrzejewska znaczenie i godność aktorki polskiej, uszlachetniła jej społeczne i towarzyskie stanowisko. Należała do twórców samodzielnych, którzy się wznoszą ponad formuły szkół i kierunków. Miała własną artystyczną religię, a głównem jej przykazaniem było piękno, połączone z dostojnością duchową.

Gdy porzuciła scenę warszawską, szukając sławy na drugiej półkuli, czuliśmy wszyscy, iż ubyła tej scenie potęga pierwszorzędna, która mogła się mierzyć z najtrudniejszemi zadaniami sztuki odtwórczej. Zza Oceanu dobiegały echa jej wielkiej sławy. Ale – jak powiada jeden z bohaterów Mickiewiczowskich – cóż nam z tego, że imię artystki powtarzały z zachwytem tysiące ust obcych, gdy dla nas było ono dźwiękiem z oddali. To pewna, że tryumfy na obczyźnie zawdzięczała zwycięskiemu urokowi polskiej kobiety i duchowej sile idealizmu sztuki polskiej.

Wracając gościnnie na sceny nasze, urosła w moc, spotężniała, tworzyła nowe klejnoty poezyi, nowe role, a między niemi przewspaniałą Maryę Stuart, jedno z największych arcydzieł sztuki aktorskiej, jakie pojawiły się na scenach świata.

Niby jaskółka kilkakrotnie zza morza zlatywała pod rodzinną strzechę, zachowując zawsze serdeczne węzły z literaturą i poezyą polską.

Była wjątkowa, stanowiła najsłynniejszą Polkę przełomu XIX i XX wieku. Modrzejewska fascynowała i oczarowywała. W 2020 roku roku mija 180 rocznice jej urodzin. Przy tej okazji chcemy przypomnieć jej postać, twórczość i zasługi dla kultury polskiej.

Czas powszechnej kwarantanny, niecodzienność rzeczywistości, w której przyszło nam żyć w dobie pandemii koronawirusa, spowodował, że dla wielu osób był to czas nie tylko przymusowej izolacji, ale także różnego rodzaju niepokojów. Fundacja „Bonum adipisci” – Dążyć do dobra, zwłaszcza zaś dr Emilian Prałat, wspólnie z wywodzącym się z Kościana artystą fotografem Filipem Bączkiewiczem, zrealizowali cykl pięciu filmów edukacyjnych pod wspólnym tytułem „5 minut z historią”, w ramach których zaprezentowano dzieje epidemii na terenie Ziemi Kościańskiej. Pomysł był spontaniczny. Początkowo zamierzaliśmy stworzyć jeden odcinek. Już po pierwszym nagraniu okazało się, że wystarczy nam materiału na trzy odcinki. Dwa kolejne powstały dzięki społecznemu oddźwiękowi mieszkańców powiatu, którzy przekazali nam informacje dzięki którym dotarliśmy do nowych źródeł. Ostatecznie spontaniczny projekt przerodził się w mini serial składający się z pięciu odcinków poświęconych epidemiom i dodatkowego odcinka dedykowanego Helenie Modrzejewskiej, której 180 rocznica urodzin przypada w tym roku. Tytułowe „5 minut z historią” to w sumie blisko 50 minut materiału edukacyjnego i popularnonaukowego. Celem projektu było pokazanie, że epidemia, z którą mamy obecnie do czynienia, nie jest ani pierwszą, ani zapewne ostatnią. Co jednak ważne – i to jest nadrzędną myślą mini serialu – z wszystkimi tymi przypadkami udawało się nam sobie poradzić. W materiałach filmowych pokazujemy fakty, dane statystyczne, podobieństwa w zakresie przebiegu różnych epidemii i stosowanych metod walki z nimi. Przypominamy ważne postaci związane z regionem, które miały duże zasługi w walce z epidemiami. Z jednej strony pokazujemy wymiar uniwersalny, z drugiej lokalny. 

Odcinek 1 Kościan i Gmina Kościan. W pierwszym odcinku przybliżyliśmy historię epidemii cholery na terenie Wielkopolski, począwszy od 1831 roku aż do ostatniej jej emisji w 1872 roku. pokazaliśmy na starym kościańskim cmentarzu grób dra Bogusława Palickiego, który w 1853 roku zdiagnozował „pacjentkę zero”, przypomnieliśmy także innych lekarzy związanych z regionem, którzy mieli zasługi w walce z zarazą. Nie zabrakło informacji o sposobach odkażania domostw i profilaktyce tamtych czasów. Przywołano również temat grypy hiszpanki, która zebrała blisko pół miliona ofiar. Przy tej okazji zwróciliśmy uwagę na brak do dnia dzisiejszego badań, które odpowiedziałyby ilu powstańców i żołnierzy z Wielkopolski zmarło w następstwie komplikacji po hiszpance. Ostatni fragment poświęcono budowie systemu wodno-kanalizacyjnego w Kościanie, z centralnym jego punktem w postaci wieży ciśnień. Doprowadził on do ostatecznego uporania się z epidemią duru brzusznego.

Odcinek 2 Gmina Krzywiń. Odcinek rozpoczyna przybliżenie historii środków zapobiegawczych, jakie władze pruskie podjęły w odniesieniu do Wielkopolski w momencie pojawienia się na jej granicach pierwszych przypadków cholery. W dalszej części na dawnym wiadukcie kolejowym przypomnieliśmy okoliczności pojawienia się drugiej fali zarazy w Wielkopolsce, związanej z budową linii kolejowej. Dla zilustrowania odwieczności epidemii w dziejach cywilizacji, przybliżyliśmy informacje przekazane w Iliadzie Homera, relacje autorów antycznych o zarazie peloponeskiej czy chociażby dzieje epidemii wśród rzymskich legionistów. Odcinek zamknął fragment o sztuce i jej odniesieniu do „morowego powietrza”. Stanowił on wstęp do pokazania w Rąbiniu miejsca, gdzie spoczywać mają jego ofiary, unikatowej w skali Wielkopolski kolumny wotywnej z pelikanem czy wreszcie grobu dra Aleksandra Koncewicza, który zmarł na tyfus lecząc chorych w majątkach Chłapowskich.

Odcinek 3 Śmigiel. Odcinek w całości poświęcony Śmiglowi, miastu gdzie w latach 1709-1711 wraz z wojskami szwedzkimi walczącymi na frontach wojny północnej dotarła dżuma. W mieście i okolicy zmarło 2500 mieszkańców. Wielu z nich zostało pochowanych na obrzeżach miasta. Miejsce to oznaczono krzyżem i kamieniem z wyrytą datą 1709. Odcinek nakręcono w konwencji suspensu opartego na poszukiwaniach owego miejsca. Niespodziewanie w nagranie odcinka włączyli się urzędnicy magistratu. Udało się znaleźć wskazane wyżej miejsce. Pokazaliśmy również dawny cmentarz ewangelicki, na którym znajdują się unikatowe XVIII-wieczne epitafia ofiar tamtych wydarzeń

Odcinek 4 Gmina Czempiń. W odcinku przybliżyliśmy historię Juliusza Jaraczewskiego, ziemianina, który w 1853 roku opublikował broszurę pt. „O cholerze”. Pokazaliśmy kościół w Głuchowie gdzie autor jest pochowany, zaprezentowaliśmy fragmenty oryginalnej receptury zapobiegającej i leczącej cholerę. Nagraliśmy również fragment przed restaurowanym obecnie pałacem Żółtowskich w tej miejscowości. Materiału dopełniły ujęcia z pobliskich Jarogniewic. Przed nagraniem otrzymaliśmy informację o miejscu masowego pochówku ofiar cholery z 1853 roku. Udało się nam skontaktować z córką przedwojennego właściciela majątku w Głuchowie, która udostępniła nam niepublikowane dotychczas fotografie pałacu.

Odcinek 5 Gmina Śmigiel. Dzięki informacjom przekazanym przez osoby, które obejrzały odcinek śmigielski, udało się nam dotrzeć do miejsca prawdopodobnego pochówku ofiar epidemii z lat 1709-1711 oraz osadników niemieckich, ewangelików, którzy zasiedlili dwie opustoszałe w wyniku zarazy wsie – Sierpowo i Wydorowo. W materiale pokazaliśmy odnalezione miejsca pochówku i zwróciliśmy uwagę na problem niszczenia starych nagrobków, które znajdowały się na terenie wiejskiego cmentarza. Jednocześnie pokazaliśmy unikatowy w skali regionu, XVIII-wieczny cmentarz poewangelicki, wpisany do rejestru zabytków, lecz od lat niszczejący, na terenie którego znajduje się m.in. mauzoleum rodziny Bojanowskich czy tzw. Kriegdenkmal z 1919 roku, unikat w skali regionu.

Dzięki życzliwości Pana Filipa Bączkiewicza udało się stworzyć krótki materiał filmowy poświęcony nekropolii w Rąbiniu. Zachęcamy do obejrzenia!

https://zrzutka.pl/4rmbm5

Zachęcamy do zapoznania się z artykułem z 4 marca 2020 roku poświęconym renowacji nekropolii w Rąbiniu. Redakcji “Gazety Kościańskiej” oraz pani Karinie Jankowskiej dziękujemy za pomoc w rozpropagowaniu tej inicjatywy.